SARRERA

Gai hau azaltzeko bizkarrezurra bi aldetan zatitu daiteke:

• Bizkarrezur zerbikala

• Bizkarrezur dortsolunbarra

Bizkarreko alde bi hauek portaera ezberdina dute, bai tratamenduaren aldetik eta baita pronostikoaren aldetik ere.

HELBURUAK

Lan honen helburu nagusia bizkarrean gerta daitezken haustura arruntenak azaltzea da, Larrialdietako Zerbitzuetan kontuan hartu behar diren gauzak eta haustura hauen tratamendu orokorra.

LARRIALDIKO BALORAZIOA

Azterketa klinikoa

Traumatismo kraniala, abiadura handiko mekanismoak edo lesio neurologikoak azaltzen direnean, bizkarrezurreko lesioak susmatu behar ditugu.

Kasu hauetan bi sindrome bereizi behar ditugu:

• Shock neurogenikoa: Hipotentsioa eta bradikardia. Tentsio sistolikoa 70 mm Hg baino gorago mantendu behar da.

• Shock medularra: Lehenengo orduetan arreflexia, hipotonia eta paresia gertatzen dira. Asteak pasa ondoren hiperreflexia, hipertonia eta clonusa agertzen dira. Erreflexu bulbokabernosoaren errekuperazioak markatzen du shock honen bukaera.

Gero bizkarrezurreko palpazioa egin behar dugu, Zati bigunen handitasunak, ekimosiak eta minak bizkarrezurreko hausturen bat ager daitekeela pentsarazi behar digu.

Lesio medularra baztertzeko miaketa neurologikoa egin behar da. ASIA eskala erabiltzea gomendatzen da (American Spinal Injury Association). 1. irudia Eskala honen bidez sentsibilitatea edo sentikortasuna, eta mugikortasuna baloratzen dira.

Sentsibilitatea:

0: Anestesia

1: Sentsibilitatearen aldaketa

2: Sentsibilitate normala.

Mugikortasuna:

0: Paresia

1: Ikusi eta palpa daiteken kontrakzioa

2: Artikulazioaren mugikortasun osoa grabitaterik gabe.

3: Artikulazioaren mugikortasun osoa grabitatearen aurka.

4: Mugikortasun normala indarraren aurka.

5: Indar normala.

Tratamendu medikoa

Gaur egun lesio neurologikoaren errekuperazio funtzionalean erabiltzen den tratamendu bakarra METILPREDNISOLONA da.

Dosia: 30 mg/kg bolusean ; gero 5,3 mg/kg perfusioan 23 orduz.

Pronostikoa

Frankel eskalaren arabera egiten da (2. irudia).

FRANKEL MAILAK                                FUNTZIOA

A MAILA                                                  Paralisi osoa

B MAILA                                                 Sentsibilitatea mantentzen da lesio azpitik

C MAILA                                                Mugikortasuna 1-2/5

D MAILA                                                Mugikortasuna 3-4/5

E MAILA                                                Mugikortasun osoa, 5/5

Eskala honek errekuperazio funtzionalaren pronostikoa ematen digu.

Sindrome medularrak ezagutu behar dira (3. taula)

SINDROMEA,  PATOGENIA, KLINIKA, PRONOSTIKOA

Zentrala; 50 urte bainogehiago.Estentsioa; Goiko gorputzadarreko mugikortasun eta sentsibilitate falta; Erdipurdikoa, ertaina            

Aurrekoa;  Flexio-konpresioa; Indar eta sentsibilitategalera partziala; Txarra

Brown-Sequard; Zauri sakon baten ondoren; Alde berdineko mugikortasunlesioa, bestaldeko minaren sentsibilitate eta tenperatura aldaketa; Ona

Foraminala; Konpresio foraminala; Nerbioaren konpresioa; Ona

Osoa; Leherketa/haustura; Lesioaren behetik ez dago funtziorik;  Eskasa

1. BIZKARREZUR ZERBIKALA

Erradiologia

Hasiera batean proiekzio laterala eskatu behar dugu. Erradiologia normaltzat jotzen badugu, beste proiekzio batzuk eskatu daitezke.

Bizkarrezurreko orno guztiak ikusi behar dira. 5 marra aztertzen dira: 1. irudia.

1. Bizkarrezurraren aurretik dauden zati bigunen marra da. Lehenengo ornoetatik milimetro batzuetara dago. C3-tik urruntzen doa C7-raino.

2. Ornoen aurrealdetik pasa behar du. Etengabea da. Lerro honen aldaketak lesioak larriak izan daitezkeela ohartarazten digu.

3. Ornoak atzetik lotzen ditu.

4. Marra espinolaminarra. Muina 3 eta 4. lerro artean kokatzen da.

5. Lerro honek apofisi espinosoak lotzen ditu.

Gero C1 eta C2 tartea begiratu behar dugu. C1-eko arkuaren eta apofisi odontoidearen tarteko distantziak 2,5 mm baino txikiagoa izan behar du (umeetan 5 mm). Tarte hau handitzen bada lokailu intertransbertsoaren lesioaren ondorioa da.

Bizkarrezurreko inestabilitatea zer den azaldu behar dugu. Bi planotan ager daiteke

Plano horizontalean 3,5 mm–ko desplazamendua baino handiagoa.

Plano sagitalean 20O-koa baino angelu handiagoa

Haustura arruntenak

C1-eko haustura

Atlaseko hausturak buruko traumatismoekin dute lotura.

Atzeko arkua, alboko masak edota benetako Jefferson hausturak daude.

Benetako Jefferson hausturan, atzeko arkua eta alboko masak, biak daude hautsita.

Erradiografian C1-eko masek C2-ko diametroa gainditzen dute:

Diagnostiko zehatza egiteko OTA (ordenagailu bidezko tomografia axiala) erabili behar dugu.

Odontoideko hausturak

Flexio-estentsioko mekanismoekin lotuta daude.

Anderson-D’Alonzo-ren sailkapena erabiltzen da:

I: Lokailu transbertsoaren gainetik.

II: Apofisiaren oina hausten da. Tratamendu kirurgikoa desplazatuak dauden hausturentzat erabiltzen da.

III: Atlasaren gorputzeraino heltzen dira hausturak. Tratamendu ortopedikoa erabiltzen da, haloaren bidez.

Urkatuaren haustura. C2-ko haustura

C2-ko espondilolistesi traumatikoa. Lesio larria eta ezegonkorra da. C2 ornoaren alboko masak mugitzen dira eta orno-muinaren zanpaketa ez da maiz gertatzen, beraz lesio neurologikoa gutxitan agertzen da (fazeten luxazioarekin lotuta dago).

Allen sailkapena erabiltzen da

I: Angulazio gabe eta desplazamendu txikikoak (3 mm baino gutxiago). Tratamendu ortopedikoa.

II: Angulazioa 11O baino handiagoa, desplazamendua 3 mm baino handiagoa.

IIA: Star-Eismont bariantea. Angulazio handikoa, baina desplazamendurik gabe. Tratamendu kirurgikoa behar du.

III: Desplazamendu eta angulazio handiko haustura + Luxazio artikularra. Tratamendu kirurgikoa.

2. BIZKARREZUR DORTSOLUNBARRA

Ezaugarri berezi batzuk dauzka.

Dortsala: Alde honetan oso haustura gutxi gertatzen dira (% 16), baina oso emaitza txarrekoak dira kanalaren diametro txikiarengatik eta baskularizazio ahularengatik.

Txarnela dortsolunbarra (D11-L2). Bizkarrezurrean hausturak gertatzen diren tokirik arruntena. (% 50). Bi aldaketa topatzen ditugu:

– Zifosia lordosi bihurtzen da.

– Saihetsezurren bukaera dago eta bizkarrezurra oso mugikorra bihurtzen da.

Lunbarra (L3-L5): Maila honetan lordosi fisiologikoarengatik indarrak ondo banatzen dira eta lesioak egonkorrak izaten dira sarritan.

Haustura subaxialak

Allen eta Ferguson-en sailkapena erabiltzen da. Lesio-mekanismoaren arabera.

Abultsio-haustura

Apofisi espinosoetan gertatzen da.

C7-n aitzurtzailearen haustura deitzen da.

Tratamendu ortopedikoa.

Konpresio-haustura

Haustura hauetan ornoaren erdiko zutabea mantentzen da. Ornoaren altuera gutxitzen da.

Konpresio-portzentajearen arabera tratamendua aldatzen da:

– % 50 baino txikiagoa bada, tratamendu ortopedikoa.

– % 50 baino handiagoa bada edota zifosi angelua 30O baino handiagoa bada, tratamendu kirurgikoa egiten da. Kasu hauetan lokailuen lesioa susmatu behar da.

Artikulazioen luxazioa

Lokailu interespinosoaren, supraespinosoaren eta kapsula artikularraren hausturaren ondorioz gertatzen da. Flexio-errotazio mekanismo larriekin lotuta dago. Apofisi artikularren bi aldeko luxazioa ematen denean diskoaren lesioa susmatu behar dugu. Kasuen % 55ean hernia diskalak azaltzen dira.

Tratamenduak 3 asmo dauzka:

– Lesio neurologikoa eragoztea.

– Hausturaren erredukzioa lortzea.

– Bizkarrezurraren posizioa mantentzea.

Diagnostikoa, erradiologia arruntarern eta RNMren bidez egiten da. Eztabaida handia dago RNM erredukzioa baino lehenago egin behar den ala ez.

Esan genezake Frankel-en A eta B mailetan ez dela beharrezkoa. C, D eta E mailetan, berriz, erredukzioa baino lehenago RNM egin behar dugu, lesio neurologikoa ez konplikatzeko.

Eztanda-haustura

Hiperflexio eta karga axial handiengatik sortzen dira. Hezurraren zatiak kanalaren barnean agertzen dira. Diagnostikoa OTA eta RNM bidez egiten da. Tratamendua kirurgikoa izaten da kasu gehienetan.