Gaur egun herrialde garatuetan, bizi-itxaropena igo ahala, gaixotasun kronikoen prebalentzia eta euren garrantzi kliniko eta ekonomikoa gero eta handiagoa da. Beste arlo batzuetan bezala, esparru honetan ere sexu-diferentziak (biologikoak) eta genero-diferentziak (inguruak markatutakoak) hainbat kasutan oso nabarmenak izaten dira, tiroidopatia, gaixotasun autoimmune, osteoporosi, depresio, elikadura asaldura eta Alzheimerren kasuetan, besteak beste.

Bestela, EAEko 2006ko datuak kontuan hartuta, emakumeek bizi-itxaropena handiagoa daukate (85.6 urte) gizonezkoek baino (78.3 u). Bizi-kalitateari dagokionez hala ere zalantzak daude, eta “bizi-luzetasun elbarria” terminoa erabiltzen da.

Azkenik, bi taldeetan heriotzaren 3-4 kausa nagusiak berdintsuak dira, baina gainontzekoan desberdintasunak daude, taulan agertzen den moduan(AEB, 2003):

 

 

Jarraian, multzoka sailkatuta gogoratuko ditugu emakumezkoengan prebalenteagoak diren gaixotasun kronikoak, egindako bibliografia azterketa zabalaren arabera. Halaber, hemen aipatutako puntu asko jardunaldi hauetan zehar beste lankide batzuek jorratu(ko) dituzte modu zehatzagoan mahai-inguru, ahozko komunikazio eta posterren bidez.

 

Birikako Gaixotasun Butxatzaile Kronikoak (BGBK) azken hamarkadetan gizonezkoengan eragin izan du bereziki, batik bat tabakoaren kontsumoarekiko lotura dela-eta. Hala ere, sexuen artean tabakoaren kontsumoaren diferentziak aldatu dira eta gainera beste arrisku faktore batzuk nabarmentzekoak dira, denen artean egurren konbustioa sukaldeetan.

Bestela, asmaren eragileen artean hilerokoa eta haurdunaldia ditugu, eta andreengan prebalenteagoa da 18 urtetik aurrera. Gaixotasun interstizialak direla-eta, Pneumonia Interstizial Linfoidea, Pneumonia Eosinofilo Kronikoa eta Linfangioleiomiomatosisa prebalenteagoak dira emakumeengan. Eta, azkenik, loaren apnearen sindromea gizonengan 2-3 aldiz ohikoagoa orokorrean bada ere, komentatuko ditugu haurdunaldian eta menopausiaren ostean gertatutakoa.

 

HTA maizago ikusten da adineko emakumeengan, tartean euren biziraupen orokor altuagoagatik, baina aipatzekoak dira halaber antisorgailuak eragileen artean andre gazteagoengan. Bestela, azken 25-30 urteetan emakume gehiago hil dira gaixotasun kardiobaskularrek jota gizonak baino. Are gehiago, kardiopatia iskemikoan agerpen klinikoa eta eboluzioa desberdinak dira sexuen artean lan honetan deskribatuko dugun moduan.

 

Hashimoto (hipotiroidismoa) eta Graves (hiper-) gaixotasunak prebalenteagoak dira emakumeengan, baita goloa ere. Gizentasunari dagokionez, desberdintasun biologikoez gain andreek prebalentzia handiagoa dute eta kirurgia bariatrikoa askoz gehiagotan egin behar izaten dute. Azkenik, haurdunaldia eta diabetearen arteko lotura ezaguna aipatzekoa da.

 

Eritasun autoinmuneak emakumeengan ohikoagoak direla gauza jakina da, batik bat adin gazteetan agertzen direlarik, tartean LES (9:1), Sjögrenen gaixotasuna (9:1), Artritis Erreumatoidea eta Esklerodermia. Halaber, Fibromialgia Erreumatikoa (7:1) eta Osteoporosia sarriagotan agertzen dira emakumeengan, baina adin altuagokoengan.

 

 

Nerbio-anorexia eta bulimia bereziki prebalenteak dira andreengan (9:1), eta asaldura hauen %20a kronifikatzen da. Antsietatea eta depresioa emakumeek gehiagotan pairatzen badute ere, gizonek suizidioa dezente maizago burutzen dute. Bestela, orokorrean askoz gizonezko toxikomano gehiago dagoen arren, ondo aztertuta dago emakume alkoholikoak eta lasaigarrien kontsumo altuaren arteko harremana.

 

Alzheimerren eritasunak adineko andreak bi aldiz gehiago jotzen ditu, bizi itxaropena altuagoa edukitzeaz gain ikerketan dauden beste eragile batzuk direla eta agian ere bai. Hanka geldiezinen sindromea ere proportzio berdinean prebalenteagoa da.

 

 

      http://en.wikipedia.org/wiki/Sex_and_illness

http://en.wikipedia.org/wiki/Sex_differences_in_humans; http://en.wikipedia.org/wiki/X-linked_recessive